44.000.000 ՀՀ դրամի գիտակիրառական նշանակության պայմանագիր  կնքվեց   Հայաստանի ազգային պոլիտեխնիկական համալսարանի հետ։

Հունիսի 5-ին Չաարատ Կապան» փակ բաժնետիրական ընկերության գլխավոր տնօրեն Դավիթ Թովմասյանն ու   Հայաստանի ազգային պոլիտեխնիկական համալսարանի ռեկտոր Գոռ Վարդանյանը ստորագրել են գիտակիրառական բնույթի ծառայության մատուցման պայմանագիր: Պայմանագրի համաձայն, Պոլիտեխնիկի Լեռնամետալուրգիայի և քիմիական տեխնոլոգիաների ինստիտուտի պրոֆեսորադասախոսական կազմից ձևավորված մասնգիտական թիմը իրականացնելու է ոսկի-բազմամետաղային հանքավայրի արմատական վերագնահատում` կոնդիցիաների տեխնիկատնտեսական հիմնավորմամբ, ինչպես նաև հանքաքարի և մետաղների պաշարների հաշվարկմամբ։Հանդիպմանը երկուստեք կարևորեցին նման համագործակցությունները, որը նպաստելու է կրթության ու գիտության որակի բարձրացմանը, ինչպես նաև օգնելու  հանքարդյունաբերության համար պատրաստել որակյալ կադրեր։

Հ

Սյունիքում  «Չաարատի» հանքավայրը հսկայական նշանակություն ունի ինչպես Կապան համայնքի, այնպես էլ ամբողջ հանրապետության համար՝ որպես տնտեսական և սոցիալական ներդրումների կարևոր գործոն։ Հանքավայրի գործունեության մասին armhanq-ը զրուցել է «Չաարատ Կապան» ընկերության գլխավոր տնօրեն Դավիթ Թովմասյանի հետ։

Ի՞նչ է ներկայացնում իրենից ընկերությունը։

– «Չաարատը» միջազգային կազմակերպություն է, որն ունի երկու հիմնական հանքավայր՝ Կապանում և Կիրգիզիայում։Վերջինը զարգացման փուլում է․ հետազոտված է, պաշարները հաստատված են, սպասում ենք ներդրումների, որ կառուցվի ֆաբրիկան։

Արտահանում ենք երկու տեսակի խտանյութ։ Առաջինը՝ ոսկի-պղինձ, ուր գերակշռողը ոսկին է։ Երկրորդը՝ ցինկի խտանյութն է, որում նույնպես կան ոսկի և արծաթ։

Ովքե՞ր են եղել հանքի առաջին շահառուները։

-Կապան քաղաքը ստեղծվել է հենց հանքի շուրջ։ Ժամանակին այստեղ փոքրիկ ավան է եղել։ Մոտ 200 տարվա պատմություն ունի հանքավայրը։ Ֆրանսիացիներն են սկսել հանքի աշխատանքները, հետո հույները, և աստիճանաբար զարգացրել են։ Սկսել են ձուլարաններից, գնացել տեսել են՝ որտեղ կա հարուստ երակ, հանել են, ձուլել և ստացել  պղինձ։

Այնուհետև տեխնոլոգիաները զարգացել են, հարստացուցիչ ֆաբրիկա են կառուցել, խտանյութեր արտադրել, ուղարկել երկրից դուրս, և քաղաքը սկսել է ընդլայնվել դրա հիման վրա՝ աշխատուժ է պետք եկել։

Ընկերությունն ի՞նչ դերակատարում ունի Կապան համայնքի համար։

Այսօր մեր ընկերությունը համայնքի ամենամեծ գործատուն է,  մոտ 1000 աշխատակից ունենք, ինչպես նաև   շուրջ 500 կապալառու, միասին՝ մոտ 1500 աշխատակից։

Մեր ամենամեծ ներդրումային ծրագիրն «Արևելյան թևն» է, որի հետախուզման հորատման աշխատանքներն արդեն  սկսել ենք։

Լինելով հանքագործ, ես կարծում եմ՝ չպետք է միայն հանքով ապրենք, պետք է դիվերսիֆիկացիա լինի․ տուրիզմը, գյուղատնտեսությունը զարգանան։ Մենք մի շարք  բիզնես ծրագրերի ենք աջակցում, օրինակ՝ գյուղերում կարի արտադրամասեր են հիմնում, պատվերներ ենք տալիս, ապահովում ենք աշխատանքով, որ նրանց բիզնեսն աճի։

Ունեք սոցիալական ծրագրեր՝ գործակցում ենք համայնքապետարանի հետ։ Տեղեկանում ենք համայնքի խնդիրների մասին և օգտակար լինում, աջակցում լուծմանը։

Ընդհանրապես, այս քաղաքում շատ բան պատմականորեն կոմբինատն է կառուցել:

Կապանում մանկապարտեզ ենք կառուցել և կահավորել։ Գույք ենք տրամադրում նաև համայնքի մյուս մանկապարտեզներին։

Վերանորոգել ենք ինֆեկցիոն հիվանդանոցը, կանանց կոնսուլտացիայի բաժինը։ Համայնքի համար ձեռք ենք բերել աղբատար մեքենաներ․ աջակցում ենք բառացիորեն ամեն ինչով։

Իսկ բնապահպանական ի՞նչ ծրագրեր եք իրականացնում, ինչպիսի՞ն է Ձեր գործունեության այդ մասը։

-Ամենակարևորը՝ աշխատում ենք փակ համակարգով, ինչը կարևորագույն նշանակություն ունի աշխարհում։ Մեր արտանետումները ջրի առումով ցիրկուլացիա են արվում, պոչերը գնում են պոչամբար, այնտեղ նստվածք տալիս, և պարզված ջուրը մենք նորից օգտագործում ենք։ Այդ կերպ մեր արտանետումները փակ են, կարելի է ասել՝ չկան։ Դրսի արտանետումներ չունենք, ջուրը կրկին գալիս է հարստացուցիչ ֆաբրիկա։

Շատ մեծ նախագիծ ենք իրականացնում բնապահպանական կայունության առումով՝ պոչամբարների պատնեշի պատվարի ամրացում ենք կատարելու։

Հաշվի առնելով աշխարհում տեղի ունեցող իրադարձությունները՝ կապված պոչամբարների հետ, ընկերության կողմից շահագործվող  Գեղանուշի պոչամբարի լրացուցիչ անվտանգությունը ապահովելու և  հնարավոր խնդիրներից խուսափելու համար ընկերությունը պատվարի կայունությունն ապահովելու ուղղությամբ նախագիծ է մշակում:  Այդ  աշխատանքներում  ներգրավել ենք  նաև միջազգային խորհրդատվական SRK ընկերությանը։  Շուրջ հինգ  և ավելի միլիոն դոլարի գումար է ներդրվելու այդ ծրագրի համար։ Սա լրացուցիչ ծախս է, բայց  արվում է մեր հանգստության համար։ Այնուհետև կատարելու ենք հողի ռեկուլտիվացիա ու   կանաչապատենք, և այդ վայրը դառնալու է շատ կանաչ, ապահով, հարթ ու գեղեցիկ տարածք և բացարձակ պոչամբարի տպավորություն չի թողնելու։

Այլ ծրագրեր էլ ունենք՝ բանկերի ետ ենք աշխատում, որպեսզի վարկ տրամադրեն  կանաչ տեխնոլոգիաների ներդրման համար։ Նախատեսում ենք տեղադրել արևային պանելներ։

Նաև ցանկանում ենք մեր դիզելային մեքենաները փոխարինել էլեկտրականի, ինչը բնապահպանական առումով մեծ պլյուսներ կտա՝ ծուխ չի լինի։ Դրա փորձն ունենք․ դիզելով աշխատող մեքենաներից մեկը վերափոխել ենք էլեկտրականի՝ մեր ուժերով։

Լինելով փակ հանք, շատ էներգիա է ծախսվում օդափոխության համար, այնինչ էլեկտրական մեքենաների դեպքում նման խնդիրներ չեն լինի։

Ի՞նչ եք ձեռնարկում դոլարի փոխարժեքի անկման պայմաններում վնասը մեղմացնելու համար։

-Դոլար-դրամ կուրսի տատանման պատճառով շատ մեծ վնասներ ենք կրել ու շարունակում ենք կրել։  Այդ իսկ պատճառով մեր հաջորդ մեծ ծրագիրը պոչերը հետ՝ հանք տանելն է։ Երբ հանքավայրից հանում ենք հանքաքարը, այնտեղ խոռոչներ են առաջանում։ Մենք պոչերով կլցնենք այդ խոռոչները։

Աշխարհում ընդունված է այդ պրակտիկան, հատուկ խտացուցիչներ կան, որոնք խտացնում են  պոչերը,  ջրազրկում այնքան, որ պոմպերը կարողանան տանել, հետը մի քիչ ցեմենտ է խառնվում և լցվում խոռոչ։ Այնտեղ ամրանում է, քարանում։ Այդ կերպ և՛ հանքի կայունությունն է ամրապնդվում, և՛ պոչամբարի ծավալներն ենք խնայում։

«Չաարատ Կապան» ՓԲԸ -ն 2019 թվականից բրիտանական «Չաարատ Գոլդ Ինթերնեշնլ Լիմիթիդ» (Chaarat Gold International Limited) ընկերության ակտիվներից մեկն է։ Այն շահագործում է Սյունիքի մարզի Շահումյանի ոսկի-բազմամետաղային հանքավայրը՝ ստորգետնյա եղանակով։

Արտադրում է ոսկու խտանյութ՝ արծաթի և պղնձի, ցինկի խտանյութ՝ ոսկու և  արծաթի պարունակություններով:

Հանքի տարեկան արտադրողականությունը կազմում է 600,000 տոննա:

Ընկերությունն ունի 1001 աշխատակից, իսկ  ընկերությանը ծառայություններ մատուցող գործընկեր կապալառու կազմակերպություններում աշխատում է  500-ից ավելի  մարդ։

«Չաարատ Կապան»-ում միջին աշխատավարձը կազմում է  շուրջ 448,000 ՀՀ դրամ։

Վճարված հարկեր և պարտադիր այլ վճարներ՝ 6,128,601,805 ՀՀ դրամ։

Ստորգետնյա հանքում գործում է  օդափոխության ժամանակակից համակարգ։ Ներդրված է  նաև փոշենստեցման ցնցուղային համակարգը, ինչպես նաև օգտագործվում են   ջրատար ցիստեռներ։

Ընկերության մասնագետների փորձարարական աշխատանքների արդյունքում հաջող փորձ է արձանագրվել՝ ներքին այրման շարժիչով ավտոմեքենան վերափոխվել է  էլեկտրական շարժիչով աշխատող մեքենայի։ Հաշվի առնելով այդ փորձը, ընկերությունը ներկայում ուսումնասիրում է ստորգետնյա հանքում էլեկտրական շարժիչներով տեխնիկա ներդնելու և օգտագործելու հնարավորությունները, ինչը նպաստելու է  արտանետումների նվազեցմանը։

«Մենք  այս առումով անընդհատ փնտրտուքների մեջ ենք,  որպեսզի աշխատակիցների համար ստեղծվեն անվտանգ  և  ավելի բարենպաստ պայմաններ։ Բարելավվել է ստորգետնյա կապի համակարգը,  ինչպես նաև ներդրվել է  աշխատակիցների և հանքի տեխնիկաների  տեղորոշման  ծրագիր։ Դա աշխատանքային անվտանգության բարելավմանն ուղղված կարևոր ծրագրերից է, որի միջոցով տեսնում ենք՝  մեր աշխատակիցը տվյալ պահին հանքավայրի, որ մասում է  գտնվում։ Այն օգնում է  պատահարների արձանագրման դեպքում արագ արձագանքել։ Անվտանգությանը միտված մեր աշխատանքներն անընդհատ են և շարունակական», -ասում է նա։

Անդրադառնալով ընկերության կողմից  շահագործվող Գեղանուշի պոչամբարին, մեր զրուցակիցը  նշեց, որ  պոչամբարն աշխատում է ջրի փակ շրջանառու  համակարգով ՝ այսինքն՝ նախագծվել   է այնպես, որպեսզի դեպի շրջակա միջավայր արտանետումները հասցվեն նվազագույնի։ Ի դեպ, Գեղանուշի գետը թունելով առանձնացված  և  շրջանցում է պոչամբարը, ինչը բացառում է գետի աղտոտման հնարավորությունը։

Ըստ ընկերության վարչական տնօրենի, պոչամբարն ունի երկու պատվար, այժմ իրականացվում են  պոչամբարի  պատվարի հետագա ամրացմանն ուղղված նախապատրաստական աշխատանքներ, սակայն ծրագիրը դեռևս չեն սկսել, դրա համար մի շարք փուլեր պետք է իրականացվեն։ Սակայն, դեռևս չսկսած, այդ ծրագրի մասով  քաղհասարակության, բնապահպանական կազմակերպությունների ներկայացուցիչները  բարձրաձայնում էին՝ իբր ընկերությունն իրականացնում է անօրինական գործողություններ, որն, իհարկե, պատկան  մարմինների կողմից չի հաստատվել;

Հետագա շահագործման ընթացքում Գեղանուշի պոչամբարի պատվարի ամրության հետ կապված հնարավոր խնդիրներից խուսափելու համար, կայունությունն ապահովելու ուղղությամբ նախագիծ է մշակվում:  Այդ  աշխատանքներում  ընկերությունը ներգրավել է նաև միջազգային խորհրդատվական «SRK» ընկերությանը:

Ընդհանրապես, բնապահպանական խնդիրների լուծման, այս ուղղությամբ օրենսդրական դաշտի բարելավման նպատակով՝ ընկերությունն ակտիվորեն համագործակցում է Հայաստանի հանքագործների և մետալուրգների միության հետ՝ տրամադրելով ունեցած մասնագիտական ներուժը։

Հաշվի առնելով իր անդամների կողմից այս ուղղությամբ բարձրացված խնդիրներն ու դրանց լուծումներին միտված հիմնավոր նկատառումները,  Միությունն արտադրողների անունից հանդես է  եկել «Շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության գնահատման և փորձաքննության մասին» օրենքում  փոփոխության  առաջարկով։   Օրինագիծը ԱԺ-ում առաջին ընթերցում է անցել, բանակցությունները, քննարկումները պետական լիազոր մարմինների հետ դեռևս շարունակվում են։

Սոցիալական ծրագրեր

Ընկերության սոցիալական ծրագրերի տարեկան  պլանավորված բյուջեն  150 մլն դրամ է, սակայն ազդակիր համայնքներում  իրականացված ծրագրերը, սովորաբար, գերազանցում են այդ գումարը։

«Վերջին տարիների սոցիալական քաղաքականությունն  ուղղված է  ազդակիր համայնքի հետ  համագործակցությունն ակտիվացնելուն։ Հիմնականում ներդրում ենք իրականացնում  կապիտալ ծրագրերում»,-ասում է Էդգար Հովհաննիսյանը։

Հիմնովին վերանորոգվել է Կապան քաղաքից Գեղանուշ տանող ճանապարհը,  իրականացվել են ազդակիր համայնքի մանկապարտեզների, մշակութային կենտրոնների, բուժհաստատությունների  վերանորոգման և կահավորման ծրագրեր։ Կապան համայնքի նոր մանկապարտեզը կբացվի սեպտեմբերին,  աշխատանքների ֆինանսավորումն  ամբողջությամբ իրականացվել են «Չաարատ Կապան» ՓԲԸ կողմից։ Սրանք վերջին մեկ տարվա ծրագրերն են, բազմաթիվ և ընդգրկուն են եղել նաև համաճարակով, 44-օրյա պատերազմով  պայմանավորված ծրագրերը։

Ոլորտի խնդիրները

Ընկերությունում մտահոգված են դիմորդների շրջանում բնագիտական առարկաներով հետաքրքրվածության տարեցտարի նվազմամբ։

Դա առավել նկատելի է ոլորտին առնչվող այնպիսի առանցքային մասնագիտությունների դեպքում  ինչպիսիք են՝ երկրաբանությունը, լեռնային գործն և մետալուրգիան և այլն։ Ներկայումս ընկերությունում զգացվում է երկրաբանների, լեռնային վարպետների, հորատանցողների, լեռնային ինժեներների, մարկշեյդերների,  տեխնիկական աշխատողների  պակաս։ «Այս իմաստով ոչ միայն մեր ընկերությունն, այլև հանրապետությունն ունի խնդիր»,- ասում է «Չաարատ Կապան» ՓԲԸ գլխավոր տնօրենի խորհրդական Արա Բարսեղյանը։  Պետք է նոր մոտեցումներ որդեգրել, որպեսզի դիմորդները հետաքրքրված, մոտիվացված լինեն այս մասնագիտություններով շարունակելու ուսումը։ Ակնհայտ է․ այստեղ անելիքներ շատ կան։

«Չաարատ Կապան» ՓԲ ընկերությունը վարում է քաղաքականություն, որը նպատակ է հետապնդում ավելի ճանաչելի դարձնել հանքային արդյունաբերության հետ առնչվող մասնագիտությունները։

Օրինակ՝ ընկերությունը մեծ ուշադրություն է դարձնում ժամանակակից տեխնոլոգիաների կիրառմանը հանքարդյունաբերության մեջ։ Այդ նպատակով ներդրվել են ժամանակակից համակարգչային ծրագրեր։ Ընկերությունը տարիների ընթացքում աջակցել է աշխատակիցների մասնագիտական հմտությունների զարգացմանը։ Այդ նպատակով բազմաթիվ անգամներ իրականացվել են փորձի փոխանակման ծրագրեր, ինչպես Հայաստանում այնպես էլ սահմաններից դուրս, մշտապես կազմակերպվել են սեմինարներ, դասընթացներ։ Այդպիսի աշխատանքի արդյունքում ընկերությունում վերապատրաստված կադրերը վայելում են մեծ պահանջարկ և հեղինակություն ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ արտերկրում։

«Ցավով պետք է նշեմ, որ լրատվական միջոցները ողողված են միայն հանքավայրերը՝ եղածները փակելու, իսկ նորերը չբացելու կոչերով։ Այս իմաստով նաև անհրաժեշտություն կա մասնագիտությունների ներկայացումը հանրության լայն շերտերի համար, որոնք կերաշխավորեն ճիշտ աշխատանքի դեպքում հանքարդյունաբերության գրագետ շահագործում։  Չէ՞ որ հասարակությունների զարգացվածությունը մշտապես փոխկապակցված է եղել հանքարդյունաբերության, ռեսուրսների կորզման հետ։ Հարկավոր է հասարակության մեջ ձևավորել ռացիոնալ հանքօգտագործման անհրաժեշտության գաղափարը»,-համոզված է «Չաարատ Կապան» ՓԲԸ գլխավոր տնօրենի խորհրդականը։

Արա Բարսեղյանը նշեց նաև, որ իրենց ընկերությունը հանդիսանում է նաև Հայաստանի հանքագործների և մետալուրգների միության անդամ։ Միությունը հանքարդյունաբերության խնդիրներով և Հայաստանի ապագայով մտահոգված բարեխիղճ ընդերքօգտագործողների կազմակերպություն է, որի նպատակն է հանքարդյունաբերության խնդիրների ներկայացումը պետությանը և պետության հետ համատեղ այդ խնդիրների օպտիմալ լուծումների որոնումը՝ ինչը ևս մեկ ուղի է պետության հետ համագործակցությունն ուժեղացնելու։ Հանքարդյունաբերության մեջ լուծում պահանջող խնդիրները բազմազան են օրենսդրական խնդիրների կարգավորումից մինչև արտադրական խնդիրներ։ Օրինակ՝ վերջին ժամանակահատվածում  Միությունը հանդես է եկել ոլորտը կանոնակարգող օրենսդրական դաշտի բարելավման բավականին լայնածավալ առաջարկներով, որոնք դեռևս քննարկման փուլում են։

Ոլորտում առկա խնդիրները բազմազան են, և Արա Բարսեղյանի համոզմամբ, դրանց օպտիմալ լուծումները հնարավոր է գտնել համատեղ աշխատանքով։

Ամանորի նախաշեմին Չաարատ Կապանը ավանդույթ է դարձրել իրականացնել սոցիալական մի շարք ծրագրեր՝ հատկապես Կապան  համայնքի փոքրիկների համար։

Տոների կապակցությամբ ընկերության  աշխատակիցներն այցելեցին    Գեղանուշ բնակավայր, որի փոքրիկ  բնակիչները Չաարատ Կապանի  կողմից ստացան  ամանորի նվերներ։

Ընկերությունը ամանորի նվերներ տրամադրեց նաև վերջին պատերազմում զոհված ընկերության  աշխատակցների երեխաներին ու նրանց հարազատներին։